حکم پرداخت فدیهٔ تاخیر روزه قبل از قضا

کسی که قضای رمضان را به تاخیر انداخته تا آنکه رمضان بعدی فرا رسیده اگر کارش از روی عذری مانند بیماری یا زایمان یا شیر دادن به نوزاد و مانند آن باشد چیزی بر عهدهٔ او نیست مگر قضا، و اگر بدون عذر باشد گناهکار است و باید قضا کند اما اینکه آیا فدیه نیز بر او لازم است یا خیر؟ علما در این باره اختلاف نظر دارند و جمهور فدیه را لازم می‌دانند که غذا دادن به یک بینوا برای هر روز است. در پاسخ به سؤال شمارهٔ (26865 ) بیان کردیم که راجح عدم وجوب فدیه است اما اگر کسی از روی احتیاط فدیه دهد خوب است و این فدیه – نزد کسانی که قائل به آن هستند – به مجرد وارد شدن رمضان بعدی بر عهدهٔ شخص است و او می‌تواند همان وقت فدیه بدهد یا آنکه آن را هنگام قضای روز بدهد و بهتر آن است که آن را زودتر بدهد تا ذمه‌اش پاک شود.

در «الموسوعة الفقهیة» (۲۸/۷۶) آمده است: «قضای رمضان فرصت‌دار است [و لازم نیست که فوری پس از رمضان انجام شود] اما جمهور آن را مقید به این کرده‌اند که وقت قضایش پایان نیابد، یعنی آنکه پیش از فرا رسیدن رمضان بعدی انجام شود، به دلیل سخن عایشه ـ رضی الله عنها ـ که می‌فرماید: «گاه بر عهدهٔ من روزه‌ای از رمضان باقی مانده بود و به دلیل جایگاه پیامبر – صلی الله علیه وسلم – نمی‌توانستم آن را قضا کنم مگر در شعبان». همانطور که نباید نماز را تا فرا رسیدن نماز بعدی به تاخیر اندازد.

نزد جمهور، تاخیر قضای رمضان تا رمضان بعدی جایز نیست و به سبب آن گناهکار می‌شود، به دلیل همین حدیث عایشه و اگر چنین کند باید فدیه بدهد که غذا دادن به یک مسکین برای هر روز است، زیرا از ابن عباس و ابن عمر و ابوهریره – رضی الله عنهم – روایت شده که دربارهٔ کسی که روزهٔ قضا بر عهده‌اش بوده و آن را تا رمضان بعدی به تاخیر انداخته گفته‌اند: «باید قضا کند و برای هر روز به یک بینوا غذا دهد». این فدیه برای تاخیر است… و غذا دادن قبل از قضا و همراه با قضا و بعد از قضا جایز است».

مرداوی حنبلی ـ رحمه الله ـ می‌گوید:

«همان چیزی را به عنوان غذا می‌دهد که برای کفاره کافی است، و غذا دادن قبل از قضا و همراه قضا و پس از آن جایز است. مجد – یعنی مجد ابن تیمیه پدربزرگ شیخ الاسلام – می‌گوید: نزد ما زودتر انجام دادن آن از قضا بهتر است و این از روی شتاب در خیر و رهایی از آفات تاخیر است» (الإنصاف: ۳/۳۳).

والله اعلم.