ن شاءالله به زودی به بریتانیا سفر خواهم کرد و به مدت یک هفته آنجا خواهم بود.نزدیکترین مسجد یک کیلومتر و نیم از محل اقامت من فاصله خواهد داشت و طبیعتا صدای اذان را نخواهم شنید زیرا اذان در بیشتر بریتانیا با صدای بلند (در بلندگو) داده نمیشود و برایم سخت است که روزانه پنج بار رفت و برگشت این مسافت طولانی را طی کنم تا در نماز جماعت حاضر شوم. (سالم هستم اما طی کردن این مسافت آن هم پنج بار در روز زحمت زیادی دارد). میدانم که میتوانم از اتوبوس استفاده کنم، اما تکرار این رفت و برگشت، آن هم پنج بار در روز زحمت زیادی دارد. آیا برای من جایز است که این مدت (یک هفته) نمازهایم را به تنهایی در محل اقامتم بخوانم؟ جای خواندهام مسافتی که نمیتوان صدای اذان را شنید پنج کیلومتر است اما فکر میکنم این مسافت خیلی بیشتر از آن است که از یک مسلمان بخواهیم با پای پیاده خودش را به مسجد برساند؛ از سوی دیگر تصور نمیکنم بشود از چنین مسافتی صدای اذان را شنید، حتی در صورت عدم سر و صدا. فکر میکنم در محاسبهی مسافت اشتباهی رخ داده باشد. خواهش میکنم نظرتان را دربارهی حکم خواندن نماز در مکانی که اقامت دارم بیان کنید که جایز است یا خیر؟
مسافتی که باعث واجب شدن نماز در مسجد میشود چقدر است؟
سوال: 21969
ستایش خدا و صلوات و سلام بر رسول خدا و خاندانش.
برای کسی که اذان را باصدای عادی و بدون بلندگو میشنود واجب است برای خواندننماز [فرض] در جماعت به مسجدی که در آن اذان داده میشود برود،زیرا پیامبر میفرماید: کسی که اذان را بشنود اما در آن حاضرنشود، نمازی ندارد مگر در صورت عذر به روایت ابن ماجه ودارقطنی و ابن حبان و حاکم با سند صحیح.
از ابن عباس دربارهی اینعذر پرسیدند؛ گفت: ترس یا بیماری. و مسلم در صحیحخود روایت کرده که مردی نابینا به رسول الله گفت:ای پیامبر خدا، من کسی را ندارم که مرا به مسجد بیاورد،آیا اجازه دارم در خانهام نماز بخوانم؟ پیامبر پرسید:آیا اذان را میشنوی؟ گفت: آری. فرمود: پس اجابت کن.
درصحیح مسلم از ابن مسعود روایت است که گفت: کسی که دوست داردفردا در حال مسلمانی با الله دیدار کند، پس بر این نمازها درجایی که برایش اذان داده میشود (مساجد)پایبندی کند؛ زیرا خداوند برای پیامبرتان سنتهای هدایت را قرار داد، و این [نمازها] از سنتهایهدایت است و اگر شما نیز مانند این متخلف در خانههایتاننماز میخواندید سنت پیامبرتان را ترک کرده بودید، و اگرسنت پیامبرتان را ترک گویید بیشک گمراه خواهید شد،و مردی نیست که به نیکی وضو گیرد و سپس بهیکی از این مساجد برود مگر آنکه خداوند برای هرگامی که بردارد یک نیکی برای او مینویسدو یک درجه بر درجاتش میافزاید و یک گناه از او کممیکند. به یاد دارم که هیچکس جز منافق معلوم الحال ازاین نمازها تخلف نمیکرد و [گاه] مرد [بیماری] رامیآوردند که دو مرد او را گرفته بودند تا آنکه او را در صف مینشاندند،و در صحیحین از پیامبر روایت است که فرمود: قصدکردهام هیزم جمع کنند، سپس دستور دهم برای نماز اذان دهند، آنگاه دستوردهم مردی برای مردم امامت کند، سپس به سوی مردانی بروم[که در نماز حاضر نشدهاند] و خانههایشان را بر آنان به آتش بکشم.
احادیثدربارهی بزرگداشت نماز و تشویق به ادای آن در مساجد،بسیار است، بنابراین بر مسلمانان واجب است که بر خواندن آن در مساجدمحافظت نموده و یکدیگر را برای آن توصیه ویاری کنند.
امابر اساس ظاهر احادیث، برای کسی که از مسجد دور است و جز بابلندگو صدای اذان را نمیشنود، حضورش در مسجد الزامی نیستو میتواند با همراهان خود به جماعت نماز بخوانند. اما اگر مشقت را تحملنمودند و برای جماعت به مسجدی آمدند که به سبب دوریاشصدای اذان آن را تنها از طریق بلندگو میشنوند، اجربیشتری خواهند داشت، زیرا پیامبر میفرماید:پیشترین اجر را در نماز، کسانی به دست میآورند که راهپیادهشان بیشتر است.. و احادیث در فضیلت رفتن بهسوی مساجد و تشویق به آن بسیار زیاد است..» مجموعفتاوای شیخ بن باز رحمه الله (۱۲/۵۸-۶۱).
علمادربارهی ضوابط شنیدن اذان [که شنیدنش باعث وجوب جماعت میشود]چنین گفتهاند:
شافعیرحمه الله میگوید: اگر صدای موذن بلند باشد و شخص نمازگزارشنوا باشد و محیط شلوغ و پر سر و صدا نباشد و باد نوزد؛ اما اگر صدایموذن ضعیف باشد و شخص شنونده حواسش پرت باشد و محیط پر سر و صدا باشد،کم هستند کسانی که [با این شرایط] صدای اذان را بشنوندالأم (۱/ ۲۲۱).
نوویمیگوید: شنیدنی معتبر است که موذن در یکسوی شهر باشد و محیط آرام و بیسر و صدا باشد و باد نوزد و او[یعنی شنونده] شنوا باشد؛ اما اگر نشنوند [شرکت در جماعت] برایشالزامی نیست المجموع (۴/ ۳۵۳).
ابنقدامه میگوید: جایی که غالبا صدای اذان در آنشنیده میشود به این صورت است که صدای موذن بلند باشد ودر جای بلند بایستد و باد نوزد و محیط ساکت باشد و شنونده حواسشپرت و مشغول نباشد المغنی (۲/ ۱۰۷).
منبع:
شیخ محمد صالح المنجد