ھەدىيسلەرنىڭ شەرھىيلىرى
ئاللاھ تائالانىڭ: «ئادەم ئەۋلادلىرى ماڭا ئازار بېرىدۇ..» دېگەن ھەدىس قۇدسىي بىلەن «ئې بەندىلىرىم! ئەگەر سىلەر ماڭا زىيان يەتكۈزمەكچى بولساڭلار، ھەرگىزمۇ زىيان يەتكۈزەلمەيسىلەر..» دېگەن بۇ ئىككى ھەدىسنىڭ ئارىسىنى مۇۋاپىقلاشتۇرۇش توغرىسىدا
ئاللاھ تائالانىڭ ھەدىس قۇدسىدىكى: «ئې بەندىلىرىم! ئەگەر سىلەر ماڭا زىيان يەتكۈزمەكچى بولساڭلار، ھەرگىزمۇ زىيان يەتكۈزەلمەيسىلەر... »دېگەن سۆزى بىلەن: «ئادەم ئەۋلادلىرى ماڭا ئازار بېرىدۇ، زاماننى تىللايدۇ، زاماننى مەن باشقۇرىمەن، ئىشلارنىڭ ھەممىسى مېنىڭ قولۇمدا، كېچە-كۈندۈزنى مەن ئالماشتۇرىمەن» دېگەن سۆزىنىڭ ئارىسىنى قانداق مۇۋاپىقلاشتۇرىمىز؟، مېنىڭ تولۇق چۈشىنىۋېلىشىم ۋە باشقىلارغا ئېنىق يەتكۈزۈشۈم ئۈچۈن تەپسىلى جاۋاپ بېرىشىڭلارنى سورايمەن.«كىمكى مۇسۇلمان ھالىتىدە ياشانغانلىق دەۋرىگە ئۆتسە يەنى چېچىغا ئاق كىرسە، بۇ، ئۇ كىشى ئۈچۈن قىيامەت كۈنىدە نۇر بولىدۇ» دېگەن ھەدىس توغرىسىدا
مەن يىگىرمە ئۈچ ياشلىق توي قىلمىغان قىز، مەن ئاخىرقى ۋاقىتلاردا قېيىن شارائىتلارنى بېشىمدىن كەچۈردۈم، ئىككى تال چېچىم ئاقىرىپ قالدى، مەن مۇنداق بىر ھەدىسنى ئوقۇغان «كىمكى مۇسۇلمان ھالىتىدە ياشانغانلىق دەۋرىگە ئۆتسە يەنى چېچىغا ئاق كىرسە، بۇ، ئۇ كىشى ئۈچۈن قىيامەت كۈنىدە نۇر بولىدۇ» دېگەن بۇ ھەدىسكە كۆرە مەن ياشانغانلىق سۈپەت بىلەن ئەجىرگە ئېرىشتىممۇ؟، چاچنىڭ ئاقىرىشى بەزى ياخشى ئەمەللەر سەۋەبىدىن ئەجىر دەپ ئېتىبارغا ئېلىنامدۇ ياكى پەقەت بېسىم سەۋەبىدىن دەپ قارىلامدۇ؟، يۇقىرىدىكى ھەدىستە ئىسلامدا دەپ بايان قىلىنغاندەك، چېچى ئاقىرىپ ياشانغانلىق نېمىتىگە ئېرىشىش پەقەت مۇسۇلمانلارغا خاس بولامدۇ؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.ھەيران قالىدىغان بىر ئىشنى ھەر بىر كۆرگەندە ئۇنىڭغا بەرىكەت تىلەپ دۇئا قىلىش كېرەكمۇ؟
ھەيران قالىدىغان نەرسىنى كۆرسەم، ئۇ نەرسىنى ھەر قېتىم كۆرگەن ۋاقتىمدا ئاللاھ تائالا بەرىكەت بەرسۇن دېيىشىم كېرەكمۇ ياكى بىر قېتىملا ئاللاھ بەرىكەت بەرسۇن دېيىش كۇپايە قىلامدۇ؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.مىزاندا تەۋھىد ھەممىدىن ئېغىر كېلىدىغان تۇرۇغلۇق، گۈزەل ئەخلاق قانداقمۇ ھەممىدىن ئېغىر بولىدۇ؟
سىلەر 174947- نومۇرلۇق سوئالنىڭ جاۋابىدا: كارت (بىتاقە) ھەدىسىدە مىزاندا ھەممىدىن ئېغىر كىلىدىغان نەرسە تەۋھىد كەلىمىسى دەپ بايان قىلىنغان ئىدى، بۇنىڭ بىلەن: مىزاندا گۈزەل ئەخلاقتىنمۇ ئېغىر نەرسە بولمايدۇ دېگەن بۇ ئىككى ھەدىسنىڭ ئارىسىنى قانداق بىرلەشتۈرىمىز؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمىز.ناماز باشلاش دۇئاسىدىكى "شەنىڭ ئۈستۈندۈر"دېگەن سۆز توغرىسىدا
ماڭا بۈگۈن مۇنداق مەزمۇندا بىر خەت كەلدى: ناماز ئوقۇغۇچى كىشىلەرنىڭ كۆپچىلىكى ناماز باشلاش دۇئاسىنى خاتا ئوقۇيدىكەن، شەنىڭ ئۈستۈندۈر دېگەن سۆزنى يەنى ئەرەپچە جىم ھەرىپىنى زەبەر ئوقۇيدىكەن، بۇنداق ئوقۇش خاتا بولىدۇ، چۈنكى ئاللاھ تائالانىڭ دادىسىمۇ، بالىسىمۇ ۋە چوڭ دادىسىمۇ بولمىغان. توغرا ئوقۇش شەكلى بولسا، جىم ھەرىپىنى زىر ئوقۇشتۇر، ئۇنىڭ مەنىسى ئاللاھنى ئۇلۇغلاشتۇر دەپتۇ، بۇ سۆز توغرىمۇ؟جىم ھەرىپىنى زەبەر ئوقۇش توغرىمۇ ياكى زىر ئوقۇش توغرىمۇ؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.كىشىلەرنىڭ ئەمەللىرىنىڭ پەرقلىق بولىشى بىلەن سىرات كۆۋرۈكىدىن ئۆتۈش ئەھۋالىمۇ پەرقلىق بولىدىغانلىقى توغرىسىدا
سىرات كۆۋرۈكىدىن ئۆتۈشتە ئۈستىگە چېقىشتا مىڭ يىل ۋە تۆۋەنگە چۈشۈشتە مىڭ يىل كېتىدۇ دېگەن سۆز توغرىمۇ؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.نەسىھەتنىڭ ئەدەپلىرى توغرىسىدا
نەسىھەت قايسى شەكىلدە قىلىنسا توغرا بولىدۇ، ئادەم يوق يالغۇز جايدا قىلىنامدۇ ياكى جامائەت سورۇنىدا قىلىنىۋېرەمدۇ؟، قانداق كىشى نەسىھەت قىلىشقا لايىق بولىدۇ؟، بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.ساھابىلاردىن بىرىنىڭ پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامدىن قىيامەت كۈنى ئۆزى ئۈچۈن شاپائەت قىلىشنى سورىغانلىقى توغرىسىدا دەلىل بارمۇ؟
ساھابىلەرنىڭ بىرىنىڭ پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام ھايات ۋاقتىدا ئۇنىڭدىن ئىستىغپار تەلەپ قىلماستىن بەلكى قىيامەت كۈنىگە ئالاقىدار ئىشلاردا شاپائەت تەلەپ قىلغانلىقى توغرىسىدا دەلىل بارمۇ؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنىڭ ئەھۋالىنى ياخشى بىلىدىغان تۇرۇغلۇق، ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى پەرىشتىلەردىن سوراشتىكى ھېكمەت نېمە؟
بەزى دەلىللەردىن بىلىشىمىزچە، ئاللاھ تائالا جەبرائىل ئەلەيھىسسالامدىن: «بەندىلىرىم نېمىنى ئارزۇ قىلىدۇ؟ دېگەندەك سوئاللارنى سورايدۇ، ئاللاھ تائالا بەندىلەرنىڭ ئەھۋالىنى ھەممىدىن ياخشى بىلىدىغان تۇرۇغلۇق ئۇلاردىن سوراشنىڭ ھېكمىتى نېمە؟. بۇھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.رەسۇلۇللاھنىڭ: «سىلەردىن كىمىك توي قىلىشقا قادىر بولالىسا توي قىلسۇن» دېگەن ھەدىس توغرىسىدا
ئەنگىلىيىدە ئوقۇغاچ خىزمەت قىلىۋاتقان نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلار بولۇپ، ئۇلار چەكلەنگەن ئىشلارنى سادىر قىلىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن توي قىلىشنى مەقسەت قىلىدۇ، مەن ئىككى ھەدىسنى ئوقۇدۇم، ئۇ ئىككى ھەدىس ماڭا بىر-بىرىگە زىتتەك كۆرۈندى: بىرىنچىسى: ئى ياشلار! سىلەردىن توي قىلىشقا قادىر بولالايدىغانلار توي قىلسۇن دېگەن ھەدىس. يەنە بىرى: پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام بىر ئايالنى نامرات بىر كىشىگە نىكاھلاپ قويغان دېگەن ھەدىس. بىرىنچى ھەدىس مېنىڭ قارىشىمچە: مالىيە تەرەپتىن ئايالىغا تۇرمۇش خىراجىتى قىلىپ بېرىشكە قادىر بولغان كىشىنىڭ توي قىلىشى زۆرۈر دېگەننى ئىپادىلىسە، ئىككىنچى ھەدىس بولسا: ھېچ نەرسىسى يوق كەمبەغەل بىلەن توي قىلىش مەسىلىسى، بۇ ئىككى ھەدىس بىر-بىرىگە زىتمۇ ياكى مەن خاتا چۈشىنىۋالدىممۇ؟، بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ: «سېنىڭدىن سەن بىلەن پاناھ تىلەيمەن» دېگەن سوزى توغرىسىدا
مەن سىلەردىن پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ سەجدىدە قىلغاندا ئوقۇيدىغان دۇئالىرىدىن: «ئې ئاللاھ! مەن سېنىڭ رازىلىقىڭ بىلەن غەزىبىڭدىن، ئەپۇ قىلىشىڭ بىلەن ئازابىڭدىن، سەن بىلەن سېنىڭدىن پاناھ تىلەيمەن، سەن ئۆزۈڭنى مەدھىيلىگەندەك، مەن سېنى مەدھىيلىيەلمىدىم» دېگەن دۇئادىكى «سەن بىلەن سېنىڭدىن پاناھ تىلەيمەن» دېگەن سۆزنى چۈشەندۈرۈپ قويۇشۇڭلارنى سورايمەن؟.رەسۇلۇللاھنىڭ يادىكارلىقى بىلەن تەۋەررۇك قىلىش دۇرۇس بولىدۇ،
دىنى قېرىنداشلار!، مەن تور بەتلىرىدىن مەن بىدئەت دەپ ئويلايدىغان بىر ئىش توغرىسىدىكى ھەدىسنى كۆردۈم، بۇنىڭ توغرا ئىكەنلىكىنى ئاللاھ تائالا بىلگۈچىدۇر. ماڭا بۇ ھەدىسنىڭ سەھىھ ئىكەنلىكىدىن خەۋەر بېرىڭلار. مەن بۇ ھەدىسنىڭ سەھىھ ئىكەنلىكىدىن شەكلىنىپ قالدىم. بۇ ئىمام مۇسلىم كەلتۈرگەن 5409-نومۇرلۇق ھەدىس بولۇپ، بۇ ھەدىس ئەسما بىنتى ئەبۇ بەكرى رەزىيەللاھۇ ئەنھانىڭ ئازاتگەردىسى ئابدۇللاھدىن بايان قىلىنغان ئۇ كىشى ئەتا ئىبنى رەباھنىڭ ئوغلىنىڭ ئانا تەرەپ تاغىسى بولۇپ، ئۇ كىشى مۇنداق دەيدۇ: «ئەسما رەزىيەللاھۇ ئەنھا مېنى مۇنۇ سۆزلەر بىلەن ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ يېنىغا ئەۋەتتى: سەن ئۈچ تۈرلۈك نەرسىلەرنى چەكلەپسەن، يىپەكتىن كەشتىلەنگەن كىيىمنى كىيمەسلىك، ئۈستىگە قىزىل يىپەكتە تىكىلگەن ئىگەر قىپى قاپلانغان ئېگەردە ئولتۇرماسلىق ۋە رەجەپ ئېيىنىڭ ھەممىسىدە روزا تۇتماسلىقتىن ئىبارەت. ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ ماڭا مۇنداق دېدى: ئەمما رەجەپ ئېيىدا تولۇق روزا تۇتماسلىق مەسىلىسىدە، بىر كىشى دائىم روزا تۇتسا قانداق بولىدۇ؟، يىپەكتىن كەشتىلەنگەن كىيىم مەسىلىسىدە، مەن ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن ئاڭلىغان، ئۇ كىشى پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامدىن ئاڭلىغان ھەدىستە، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: يىپەكنى ئاخىرەتتە نېسىۋىسى يوق كىشىلەر كىيىدۇ دېگەن، شۇنىڭ ئۈچۈن يىپەكتىن كەشتىلەنگەن كىيىمنىڭمۇ مۇشۇ ھەدىستە بايان قىلىنغان يىپەك كىيىمنىڭ جۈملىسىدىن بولۇپ قىلىشىدىن ئەنسىرىدىم، ئەمما يىپەكتىن تىكىلگەن ئىگەر قىپى مەسىلىسى بولسا، مانا بۇ ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەرنىڭ ئىگەر قىپى دەپ قىزىل ئىگەر قىپىنى كۆرسەتتى، مەن ئەسما رەزىيەللاھۇ ئەنھانىڭ يىنىغا قايتىپ بېرىپ، ئابدۇللاھ ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ يۇقىرىقى سۆزىنى يەتكۈزدۈم، ئەسما رەزىيەللاھۇ ئەنھا بۇ پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ تون چاپىنى دەپ ئېتەك، پەشلىرىگە تەبىئىي يىپەكتىن كەشتىلەنگەن بىر توننى كۆرسىتىپ مۇنداق دېدى: بۇ چاپان ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھانىڭ يېنىدا ئېدى، ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھا ۋاپات بولغاندا بۇ توننى مەن ياندۇرۇپ كەلدىم، بۇ توننى بۇرۇن پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام كىيگەن، بىز كېسەللىرىمىز ئۈچۈن بۇ چاپاننى يۇيۇپ سۇيى بىلەن شىپالىق تەلەپ قىلىمىز». بۇ ھەدىس سەھىھمۇ؟، بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.ئاللاھ تائالا ئاللاھنىڭ غەيرىگە ئاتاپ مال ئۆلتۈرگەن كىشىگە لەنەت قىلدى دېگەن سۆزنىڭ مەنىسى توغرىسىدا
پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: «ئاللاھ تائالا ئاللاھنىڭ غەيرىگە ئاتاپ مال ئۆلتۈرگەن كىشىگە لەنەت قىلدى دېگەن» بۇ سۆزدىن بولغان مەقسەت نېمە؟. مېھمان ئۈچۈن مال بوغۇزلاشمۇ ئاللاھنىڭ غەيرى ئۈچۈن مال بوغۇزلىغاننىڭ قاتارىغا كېرەمدۇ؟. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بېرىشىڭلارنى سورايمەن.جامائەت بىلەن ئوقۇغان نامازنىڭ يالغۇز ئوقۇغان نامازدىن ئارتۇق بولىدىغانلىقى توغرىسىدىكى ھەدىسلەرنىڭ ئارىسىنى بىرلەشتۈرۈش توغرىسىدا
بۇخارىيدا پەتھۇل بارىينىڭ تەرتىپى بويىچە 645- 646 -نومۇرلۇق ئىككى ھەدىس بولۇپ، (645) نومۇرلۇق ھەدىستە، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن: «جامائەت نامىزى يالغۇز ئوقۇغان نامازدىن يىگىرمە يەتتە دەرىجە ئارتۇق بولىدۇ»، (646) نومۇرلۇق ھەدىستە، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام: «جامائەت نامىزى يالغۇز ئوقۇغان نامازدىن يىگىرمە بەش دەرىجە ئارتۇق بولىدۇ» بۇ ئىككى ھەدىسنى ئوچۇق چۈشەندۈرۈپ قويۇشۇڭلارنى ئۈمىت قىلىمەن؟.سەپەر ئېيىدىن، ھۇقۇشتىن، شامالدىن ۋە ئىزىتقۇ جىندىن شۇم پال ئىلىش يوق دېگەن ھەدىسنىڭ مەنىسى توغرىسىدا
مەن: سەپەر ئېيىدىن، ھۇقۇشتىن، ئاي مەنزىلىسىدىن ۋە ئىزىتقۇ جىندىن شۇم پال ئىلىش يوق دېگەن مەزمۇندا بىر ھەدىسنى ئوقۇدۇم، مۇشۇ ھەدىستە بايان قىلىنغان سۆزلەرنى چۈشەندۈرۈپ قويۇشۇڭلارنى سورايمەن.