İslâm şeriatında kadının devlet başkanı olması câiz midir?

Cevap:

Hamd, yalnızca Allah’adır.

Birincisi:

Kur’an-ı Kerim’den delilleri öğrenme ve bu delillere uymakonusundaki gayretinden dolayı soruyu soran kardeşime teşekkürederim. Fakat her meselede Kur’an-ı Kerim’den onun için özel birdelilin olması gerekmez. Aksine pek çok hükümlerin delilleri, Nebi-sallallahu aleyhi ve sellem-‘in sahih sünnetinde sâbit olmuş,Kur’an-ı Kerim ile sâbit olmamıştır. Müslümana düşengörev; Kur’an ve sünnetin delillerinin hepsine birden ittibâ etmektir.

Nitekim Allah Teâlâ bu konuda şöyle buyurmuştur:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوااللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْفِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَبِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً [سورة النساءالآية:59 ]

“Eyîmân edenler! Allah’a itaat edin.Elçiye de (hak olarakgetirmiş olduğu şeylere) uyun.(Allah’a isyanı emretmediği sürece) sizden olan idârecilerede itaat edin. Aranızda herhangi bir konuda anlaşmazlığadüşerseniz, gerçekten Allah’a ve âhiretgününe îmân ediyorsanız, o konuda hüküm vermek için,onu Allah’(ın kitabıKur’an)a ve elçisi(Muhammed-sallallahu aleyhi ve sellem-’in sünneti)ne götürün.Allah’(ın kitâbı Kur’an)a ve elçisi (Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-’insünneti)ne götürmek;sizin için (ayrılığa düşüpgörüşleriniz-le hareketetmenizden) daha hayırlı, sonuç bakımından da daha güzeldir.”[1]

Bu sebeple Allah Teâlâ,kendisine ve elçisi Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-‘e itaat etmeyi, anlaşmazlığıdüşülen konularda kitabı Kur’an-ı Kerim’e ve elçisinin sünnetinemüracaat etmeyi emretmiştir.

Yine Allah Teâlâ bu konuda şöyle buyurmuştur:

… وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُفَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ [سورة الحشرالآية: 7]

“Elçi(Muhammed-sallallahu aleyhi ve sellem-) size neyiverdiyse (hüküm olarak neyi) getirdiyse, onu hemen alın. Neyi de yasakladıysa, ondan hemen vazgeçin.”[2]

Mikdâm b. Ma’dî Kerib el-Kindî’den -Allah ondanrâzı olsun- rivâyet olunduğuna göre, Rasûlullah -sallallahualeyhi ve sellem- şöyle buyurmuştur:

يُوشِكُ الرَّجُلُ مُتَّكِئًا عَلَى أَرِيكَتِهِ يُحَدَّثُ بِحَدِيثٍ مِنْحَدِيثِي فَيَقُولُ : بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ كِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ ، مَاوَجَدْنَا فِيهِ مِنْ حَلَالٍ اسْتَحْلَلْنَاهُ ، وَمَا وَجَدْنَا فِيهِ مِنْحَرَامٍ حَرَّمْنَاهُ ، أَلا وَإِنَّ مَا حَرَّمَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُعَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِثْلُ مَا حَرَّمَ اللَّهُ. [رواه ابن ماجه وصححه الألبانيفي صحيح الجامع]

“(Karnı doymuş) bir kişikoltuğuna yaslanmışhalde, hadislerimden birisi hakkında konuşurken (beni yalanlayarak):

-Bizimle sizin aranızdaAllah -azze cve celle-‘nin kitabı (Kur’an) hakemdir. Onda neyi helâl bulursakhelâl, neyi de haram bulursak haram sayarız’ diyeceği vakit pek yakındır. İyi biliniz ki Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-‘in haram kılması, Allah’ın haram kılmasıgibidir.”[3]

İkincisi:

Kur’anve sünnetten deliller, kadının, hilâfet, bakanlık ve hâkimlikgibi umumi velâyetleri üstlenmesinin (umuma âit görevlere getirilmesinin)câiz olmadığına delâlet etmiştir.

1.Kur’an-ı Kerim’dendeliller:

AllahTeâlâ bu konuda şöyle buyurmuştur:

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَىالنِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوامِنْ أَمْوَالِهِمْ… [سورة النساء من الآية: 34]

“Allah’ın, bir kısmınıdiğerlerine üstün kılması ve kendi mallarından harcamalarısebebiyle erkekler, kadınlarüzerindehâkim ve kollayıcıdırlar.”[4]

İmam Kurtubî -Allah onarahmet etsin- yukarıdaki âyetin tefsirinde şöyle demiştir:

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَىالنِّسَاءِ… [سورة النساء من الآية: 34]

“Yani erkekler, onlara (kadınlara) nafaka verirler ve onlarainfakta bulunurlar, onları müdafaa ederler. Yine erkekler içerisinde devletbaşkanları, emirler ve savaşanlar vardır, kadınlararasında bunlar yoktur.”[5]

İmam İbn-i Kesir -Allahona rahmet etsin- yukarıdaki âyetin tefsirinde şöyledemiştir:

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَىالنِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوامِنْ أَمْوَالِهِمْ… [سورة النساء من الآية: 34]

“Erkekler, kadınlarüzerinde hâkimdirler. Erkek, kadın üzerinde hâkimdir, onun reisidir. Büyüğüdür, onun üzerinde üstündür ve eğrildiğizamanda onu terbiye eder. ÇünküAllah, kimini kiminden üstün kılmıştır.Zira erkekler kadınlardandaha üstündürler. Erkek, kadından daha hayırlıdır. Bunun içindir kipeygamberlik, sadece erkeklere mahsustur.

Nebi -sallallahu aleyhi vesellem-‘in:

لَنْ يُفْلِحَقَوْمٌ وَلَّوْا أَمْرَهُمِ امْرَأَةً. [رواه البخاري]

“İşlerini(idarelerini) yürütmek için bir kadını başlarına geçirenbir topluluk asla felah bulmaz.”[6]

Sözü gereğince, en büyükhükümranlık (devlet başkanlığı) da erkeklere âittir.”[7]

2.Sünnetten deliller:

Ebu Bekra’dan -Allah ondan râzı olsun-rivâyet olunduğuna göre o şöyle demiştir:

لَمَّا بَلَغَرَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّ أَهْلَ فَارِسَ قَدْمَلَّكُوا عَلَيْهِمْ بِنْتَ كِسْرَى قَالَ: لَنْ يُفْلِحَ قَوْمٌ وَلَّوْاأَمْرَهُمِ امْرَأَةً. [رواه البخاري]

“Persler (İranlılar), başlarına (ölenkral) Kisra’nın yerine onun kızınıkraliçe olarak geçirdikleri haberi Rasûlullah -sallallahualeyhi ve sellem-‘e ulaştığında O şöyle buyurdu:

-İşlerini (idarelerini) yürütmek için bir kadını başlarınageçiren bir topluluk asla felah bulmaz.”[8]

İmam Şevkânî -Allah onarahmet etsin- bu konuda şöyle demiştir:

“Bu hadis, kadının,velâyet ehlinden olmadığına bir delildir. Bir topluluğunonu kendilerine idareci olarak ataması (idareci makamına getirmesi)helal olmaz. Çünkü topluluğun, iflah olamamalarına sebepolacak şeylerden uzak durması gerekir.”[9]

el-Mâverdî -Allah ona rahmet etsin-bakanlıktan bahsederken şöyle demiştir:

“Nebi -sallallahu aleyhi vesellem-‘in şu sözü gereğince kadının bu makama(bakanlığa) getirilmesi câiz değildir:

لَا يُفْلِحُقَوْمٌ أَسْنَدُوا أَمْرَهُمْ إِلَى امْرَأَةٍ.

“İşlerini(idarelerini) yürütmek için bir kadınaemânet eden bir topluluk felah bulmaz.”

Çünkü bakanlıkmakamında, talep etme, azim ve kararlılık gibi, kadınlardazayıf olan önemli hasletler vardır. Ayrıca vazifeye,görüşmelere ve faaliyete başlama gibi kadınlar içinsakıncalı olan durumlar da vardır.”[10]

İbn-i Hazm -Allah ona rahmetetsin- hilâfetten bahsederken şöyle demiştir:

“Hâlifeliğin kadına câizolmadığı konusunda âlimlerin hiçbirisi arasında ihtilafyoktur.”[11]

Kuveyt menşeli”el-Mevsûatu’l-Fıkhıyye”de şöyle gelmiştir:

“Fakihler, en büyük imâmetin(devlet başkanlığının) şartlarındanbirisinin, erkeklerle biraraya gelip onlarla içiçe olması ve devletişlerine kendisini adayabilmesi için devlet başkanının erkekolması gerektiği konusunda ittifak etmişlerdir. Nebi -sallallahualeyhi ve sellem-‘in şu sözü gereği kadının velâyetigeçerli olmaz:

لَنْ يُفْلِحَ قَوْمٌ وَلَّوْا أَمْرَهُمِ امْرَأَةً.

“İşlerini(idarelerini) yürütmek için birkadını başlarına geçiren bir topluluk asla felah bulmaz.”

Çünkü bu makama (hilâfetmakamına), erkeğin tabiatına uygun olan tehlikeli ve zorişler, pek zor sorumluluklar emânet edilir.”[12]

Değerli âlim Abdulaziz b. Baz’a-Allah ona rahmet etsin-:

“Kadının, kendisinidevlet başkanlığına veya başbakanlığaveyahut da bakanlığa aday göstermesi konusunda hanif İslâmşeriatının hükmü nedir?” diye sorulmuş, bunun üzerineo şöyle cevap vermiştir:

-Kadının (devlet idaresinde)bir makama getirilmesi veya müslümanların genelbaşkanlığına (devlet başkanlığına)seçilmesi câiz değildir. Nitekim Kur’an, sünnet ve icmâ buna delâletetmiştir.

Kur’an’dan delil, Allah Teâlâ’nınşu sözüdür:

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَىالنِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوامِنْ أَمْوَالِهِمْ… [سورة النساء من الآية: 34]

“Allah’ın, bir kısmınıdiğerlerine üstün kılması ve kendi mallarından harcamalarısebebiyle erkekler, kadınlarüzerindehâkim ve kollayıcıdırlar.”[13]

Âyetteki hüküm, erkeğinvelâyeti ve âiledeki hâkimiyeti konusunda geneldir. Genel başkanlık(devlet başkanlığı) ise bu konuda daha önce gelir.Buhükmü te’yid eden husus, âyette belirtilen sebeptir ki bu, hükmetmek vebaşkanlığa ehil olmak gibi, erkeğin akıl vegörüş bakımından üstün oluşudur.

Sünnetten delili ise, Perslerin, başlarına (ölen kral) Kisra’nınyerine onun kızını kraliçe olarak geçirdikleri haberi Rasûlullah-sallallahu aleyhi ve sellem-‘e ulaştığında O’nunşöyle buyurmasıdır:

لَنْ يُفْلِحَقَوْمٌ وَلَّوْا أَمْرَهُمِ امْرَأَةً. [رواه البخاري]

“İşlerini(idarelerini) yürütmek için birkadını başlarına geçiren bir topluluk asla felah bulmaz.”[14]

Şüphesiz bu hadis,kadının, umumi emirliğe (başkanlığa)getirilmesinin haram olduğuna delâlet etmektedir. Aynı şekilde kadınıbir bölgenin veya beldenin başına getirmek de haramdır.Çünkü bunların hepsi, umumi vasıftır. Nitekim Nebi-sallallahu aleyhi ve sellem- kadını işlerini yürütmek içinbaşlarına geçiren topluluğun felah bulamayacağınıbelirtmiştir. Felah ise, zafere ermek ve iyilikler kazanmaktır.”