Sabah namazının iki rekat kılınmasının hikmeti

Cevap:

Hamd, yalnızca Allah’adır.

Birincisi:

Allah Teâlâ, gece ve gündüz
olmak üzere günde beş vakit namazı kullarına farz
kılmış, hikmeti ve ilmiş gereği her namazın rekat
sayısını da halihazırda olduğu gibi tayin
etmiştir. Bu sebeple bizim üzerimize düşen görev; Allah
Teâlâ’nın emrine teslim olmak, O’na boyun eğmek, O’nun emrine itaat
etmek ve elçi ile mü’minlerin dedikleri gibi şöyle demektir:
“İşittik
ve itaat ettik.”[1]

Bu konuda daha faydalı
bilgi için (65877) nolu sorunun cevabına bakabilirsiniz.

İkincisi:

Nebi -sallallahu aleyhi ve
sellem-‘in hanımı Âişe’den -Allah ondan râzı olsun- rivâyet
olunduğuna göre, o şöyle demiştir:

فُرِضَتِ الصَّلَاةُ رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ
فِي الْحَضَرِ وَالسَّفَرِ، فَأُقِرَّتْ صَلَاةُ السَّفَرِ، وَزِيدَ فِي صَلَاةِ
الْحَضَرِ. [ رواه البخاري ومسلم ]

“Namaz,(Mirac’ta) mukimlikveyolculuk hallerindeikişer
rekat olarak farz kılındı. Son­ra yolculuk namazı olduğu gibi bırakıldı, mukimlik namazına
ilâve edildi.”[2]

İbn-i Receb -Allah ona rahmet
etsin- hadisin şerhinde şöyle demiştir:

“Âişe -Allah ondan
râzı olsun- şunu demek istemektedir: Allah Teâlâ, İsrâ gecesinde
elçisi Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-‘e beş vakit namazı farz
kıldıktan sonra Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem- yeryüzüne indi.
Cebrail -aleyhisselâm-, Beytul-Makdis’te ona imam olarak kıldırdığı
namazı, mukimlik ve yolculuk hallerinde olmak üzere iki rekattan
ibaretti.Sonra yolculuk namazı olduğu gibi bırakıldı,
mukimlik halindeki namaza ise ikişer rekat ilave edildi. Âişe’nin
-Allah ondan râzı olsun- kasdettiği; özellikle dört
rekatlı namazlardır.”[3]

Yine Âişe -Allah ondan
râzı olsun- şöyle demiştir:

فَرْضُ صَلَاةِ السَّفَرِ وَالْحَضَرِ
رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ، فَلَمَّا أَقَامَ رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالْمَدِينَةِ : زِيدَ فِي صَلَاةِ
الْحَضَرِ رَكْعَتَانِ رَكْعَتَانِ ، وَتُرِكَتْ
صَلَاةُ الْفَجْرِ لِطُولِ الْقِرَاءَةِ، وَصَلَاةُ الْمَغْرِبِ لِأَنَّهَا وِتْرُ
النَّهَارِ. [ رواه ابن خزيمة وابن حبان وحسنه الشيخ شعيب الأرناؤوط في تعليقه
على صحيح ابن حبان]

”
Sefer ve hazar (mukimlik) namazı, (Mirâc’da)
ikişer rekat olarak farz kılındı.
Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Medine’de ikâmet etmeye başlayınca, hazar namazına
ikişer rekat daha ilave edildi.
Sabah namazı ise, kıraatınınuzunluğu sebebiyle iki
rekat olarak bırakıldı. Akşam
namazı da gündüzün vitri sayıldığı
için olduğu gibi (üç rekat olarak) bırakıldı.”[4]

Başka bir rivâyet ise
şöyledir:

كَانَ أَوَّلَ مَا افْتُرِضَ عَلَى رَسُولِ اللهِ
صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الصَّلَاةُ : رَكْعَتَانِ رَكْعَتَانِ
إِلَّا الْمَغْرِبَ، فَإِنَّهَا كَانَتْ ثَلَاثًا، ثُمَّ أَتَمَّ اللهُ الظُّهْرَ
وَالْعَصْرَ وَالْعِشَاءَ الْآخِرَةَ أَرْبَعًا فِي الْحَضَرِ، وَأَقَرَّ
الصَّلَاةَ عَلَى فَرْضِهَا الْأَوَّلِ فِي السَّفَرِ. [وحسنه محققو المسند]

“Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-‘e farz
kılınan şeylerin ilki namazdı ve ikişer rekattı. Akşam namazı bunun
dışındadır. Zirâ akşam namazı üç rekat idi. Sonra
Allah Teâlâ, hazarda
(mukimlik
halinde) öğle, ikindi ve yatsı namazlarını
dört rekata tamamladı. Seferde ise, namazı ilk farz
kıldığı haldeki gibi (ikişer rekat olarak)
bıraktı.”[5]

Bu hadis, namazın ilk
farz kılındığı zaman, ikişer rekat olduğunu
beyan etmektedir. Daha sonra seferde olduğu gibi (ikişer rekat
olarak) bırakılmış, hazarda ise, ikişer rekat ilave
edilmiştir. Dolayısıyla öğle, ikindi ve yatsı
namazlarına ikişer rekat ilaver edilmiş, sabah namazı ise,
kıraatının uzunluğu sebebiyle iki rekat olarak
bırakılmıştır. Bunun içindir ki Rasûlullah -sallallahu
aleyhi ve sellem-, sabah namazının iki rekatında
kıraatını uzun tutar, diğer namazlarda uzun tutmazdı.
Nitekim İmam Ahmed’in rivâyet ettiği hadiste olduğu gibi, bazen sabah
namazının farzında Saffât sûresini okurdu.[6]
Bazen de Rum sûresini okurdu.[7]
Bazen de her rekatta altmış ila yüz âyet arasında okurdu.[8]

Sabah namazında
kıraatın uzun oluşu sebebiyle, ilk farz kılındığındaki
gibi iki rekat olarak karar kılınmıştır. Yoksa sabah
namazı, kıraatının uzun oluşu sebebiyle iki rekat
noksanlaştırılmamıştır.

Şeyhulislâm İbn-i
Teymiyye -Allah ona rahmet etsin- bu konuda şöyle demiştir:

“Allah Teâlâ, Mekke’de
beş vakit namazları farz kıldığı zaman,
ikişer rekat olarak farz kılmıştır. Sonra seferde iki
rekatta karar kılmış, hazarda ise (iki rekat) ilave
edilmiştir.

Nitekim Âişe’den -Allah
ondan râzı olsun- rivâyet olunduğuna göre, o şöyle
demiştir:

لَمَّا هَاجَرَ إلَى الْمَدِينَةِ
زِيدَ فِي صَلَاةِ الْحَضَرِ، وَجُعِلَتْ صَلَاةُ الْمَغْرِبِ ثَلَاثًا؛
لِأَنَّهَا وِتْرُ النَّهَارِ، وَأَمَّا صَلَاةُ الْفَجْرِ فَأُقِرَّتْ
رَكْعَتَيْنِ؛ لِأَجْلِ تَطْوِيلِ الْقِرَاءَةِ فِيهَا، فَأَغْنَى ذَلِكَ عَنْ تَكْثِيرِ الرَّكَعَاتِ.

“(Rasûlullah
-sallallahu aleyhi ve sellem-) Medine’ye hicret ettiği zaman hazar
namazına (ikişer rekat) ilave edildi. Akşam namazı
ise, gündüzün vitri olduğu için üç rekat olarak farz
kılındı.Sabah namazına gelince, kıraatının
uzun oluşu sebebiyle iki rekat olarak karar kaldı. Zirâ bu, rekatlarını
arttırmanın yerine geçer.”[9]

Cuma namazının hutbe
sebebiyle iki rekat kısaltılması da böyledir.

Nitekim Mü’minlerin annesi
Âişe’den -Allah ondan râzı olsun- rivâyet olunduğuna
göre o şöyle demiştir:

اِفْتَرَضَ اللَّهُ تَعَالَى
الصَّلَاةَ عَلَى نَبِيِّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِمَكَّةَ
رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ ، إِلَّا صَلَاةَ
الْمَغْرِبِ فَإِنَّهَا وِتْرُ النَّهَارِ، فَلَمَّا هَاجَرَ إِلَى الْمَدِينَةِ
اتَّخَذَهَا دَارَ هِجْرَةٍ ، وَأَقَامَ بِهَا زَادَ إِلَى كُلِّ رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ إِلَّا صَلَاةَ الْمَغْرِبِ فَإِنَّهَا وِتْرُ
النَّهَارِ، وَإِلَّا صَلَاةَ الْغَدَاةِ يُطِيلُ فِيهَا الْقِرَاءَةَ ، وَإِلَّا
الْخُطْبَةَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ ، وَصَلَاتَهَا رَكْعَتَيْنِ مِنْ أَجْلِ
الْخُطْبَةِ. [رواه ابن الأعرابي في معجمه]

“Allah Teâlâ, Nebisi -sallallahu aleyhi ve
sellem-‘e Mekke’de namazı ikişer rekat olarak farz kıldı.
Ancak akşam namazı, gündüzün vitri sayıldığı için
olduğu gibi
(üç rekat
olarak) bırakıldı. Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem-
Medine’ye hicret ettikten sonra hicret yurdu edinip orada ikâmet etmeye
başlayınca, her iki rekata iki rekat daha ilavet etti. Gündüzün vitri
sayıldığı için akşam namazı,
kıratını uzun tuttuğu için sabah namazı ve Cuma günü
hutbe sebebiyle Cuma namazı bunun dışında (ikişer
rekat olarak) bırakıldı.”[10]

İbn-i Kudâme -Allah ona
rahmet etsin- bu konuda şöyle demiştir:

“Ömer’den -Allah
ondan râzı olsun- rivâyet olunduğuna göre o şöyle
demiştir:

‘Cuma namazı, hutbe
sebebiyle kısaltılmıştır.’

Âişe’nin sözü
de bunun gibidir.

Saîd b. Cubeyr şöyle
demiştir:

‘Cuma namazı dört
rekat idi. Daha sonra hutbe, iki rekatın yerine geçti (ve iki rekat olarak
kısaltıldı).”[11]

Allah Teâlâ en iyi bilendir.

[1]

Bakara Sûresi: 285

[2]

Buhârî, hadis no: 1090. Müslim, hadis
no: 685

[3]
Fethu’l-Bârî, c: 2, s: 327

[4]

İbn-i Huzeyme, hadis no: 305. İbn-i
Hıbban, hadis no: 2738. Şuayb el-Arnaût, İbn-i
Hıbban’ın sahihinin ta’likinde hadisin hasen olduğunu
belirtmiştir.

[5]

İmam Ahmed Müsnedi, hadis no: 26338. Müsnedi tahkik
edenler, hadisin hasen olduğunu belirtmişlerdir.

[6]

İmam Ahmed Müsnedi, hadis no: 4989. Müsnedi tahkik
edenler, hadisin hasen olduğunu belirtmişlerdir.

[7]

Yine
İmam Ahmed Müsnedi, hadis no: 15873. Müsnedi tahkik edenler, hadisin hasen
olduğunu belirtmişlerdir

[8]

Buhârî ve Müslim

[9]

Mecmû’u’l-Fetâvâ, c: 23, s: 114

[10]

İbn-i’l-A’râbi Mu’cemi, hadis no: 1447

[11]

el-Muğnî, c: 2, s: 224