Hayır fonlarının mallarına zekat yoktur

Cevap:

Hamd, yalnızca Allah’adır.

Muhtaç kimselere borç olarak vermek veya başlarına birtakım
olaylar gelen muhtaç kimselere yardım etmek amacıyla hayır
fonuna konulan mala zekat gerekmez. Çünkü bu mal, belirli bir
şahsın sahip olduğu bir mal değildir. Bu mal, zekat
gerekmeyen vakfedilen mallar gibidir.

İlmî Araştırmalar ve Dâimî Fetvâ Komisyonu âlimlerine:

“Kabilelerden birisi, (bir fon oluşturup) bu fonda bir miktar para
oluşturdular ve bu parayı, bu kabile mensuplarından birisine kan
parası (diyet) gerektiğinde onu kullanmaya tahsis ettiler. Fonda
biriken parayla ticaret yaptılar.Ticaretten elde edilen kârı da bu
amaç için kullanmaya tahsis ettiler. Buna göre bu paraya zekat gerekir mi?
Gerekmez mi? Fonda biriken parayla ticaret yapılmazsa, ona zekat gerekir
mi? Gerekmez mi? Yine aynı kabilenin, altın ve gümüş gibi
mallarının zekatını bu fona ödeme (aktarma)
hakları var mıdır?” diye sorulmuş, bunun üzerine
komisyon âlimleri şöyle cevap vermişlerdir:

“Durum zikredildiği gibi ise, ister dondurulmuş
(kullanılmamış) para olsun, isterse onunla ticaret yapılan
para olsun, vakıf hükmünde olduğu için zikredilen bu mala zekat
yoktur.Ne fakirlere, ne de zekat verilmesi gereken diğer
sınıflardan birisine tahsis edildiği için bu maldan zekat vermek
câiz değildir.”
İlmî Araştırmalar ve Dâimî
Fetvâ Komisyonu Fetvâları, c: 8, s: 291

Yine İlmî Araştırmalar ve Dâimî Fetvâ Komisyonu âlimlerine:

“Kan parası (diyet) ve bunun gibi bazı işlerde
ihtiyaçların giderilmesi için kabile mensupları tarafından bir
miktar para ile bir fon oluşturuldu. Sonra bu para ile kar-zarar
ortaklığına dayalı İslâmî bir şirket
oluşturuldu. Bu paraya zekat gerekir mi? Gerekmez mi? ” diye
sorulmuş, bunun üzerine komisyon şöyle cevap vermiştir:

“Durum zikrediliği gibi ise ve fon için bağışta
bulunulan bu para, kendilerinden para toplanan kimselere geri dönmüyorsa
ve bu proje başarısız olduğu takdirde toplanan para
hayır yollarına harcanacaksa, bu paraya zekat gerekmez. Yok eğer
bu paralar, proje başarısız olduğu takdirde kendilerinden
toplanan kimselere dönecekse, kendisinden para toplanan herkesin,
payına göre ve paranın üzerinden bir yıl geçmişse, ona
zekat gerekir.”

İlmî Araştırmalar ve Dâimî
Fetvâ Komisyonu Fetvâları, c: 8, s: 296

Değerli âlim Muhammed b. Salih el-Useymîn -Allah ona rahmet etsin-,
bir köy halkının her ay bir miktar para vererek ortaklaşa oluşturdukları
ve toplanan malların, trafik kazası, diyet ve evlenme ihtiyacı
olan kimseye borç vermek gibi yardım konularında kullanılacak
fon hakkında sorulduğunda o şöyle demiştir:

“Bu fonun mallarına zekat gerekmez. Çünkü bu mallar, fona
üye olan kimselerin mülkiyetlerinden çıkmıştır.
Dolayısıyla bu malların belirli bir sahibi yoktur. Belirli bir
sahibi olmadığı için de bu malın zekatı yoktur.”

Mecmû’ Fetâvâ İbn-i Useymîn, c: 18, s:
184