KASETTEN OKUNAN KUR’AN’I DİNLEMENİN HÜKMÜ

Hamd,yalnızca Allah’adır.

Dahaönce (88728) nolu sorunun cevabında, ”namazdışında okunan Kur’an’ın dinlenmesi” konusunda, âlimlerarasında ihtilaf bulunduğunu söylemiştik. Âlimlerdenkimisi, farz olduğunu, kimisi de müstehap olduğunu beyanetmişti. Bizim tercihimiz de bu yöndedir. Buna göre; kıraatbanttan ise, onu dinleyip susmak gerekmez.

Değerliâlim Muhammed b. Salih el-Useymîn’e -Allah’ın ona rahmet etsin-şöyle sorulmuştur:

“Kıraatibanttan dinlemenin hükmü ile doğrudan Kur’an okuyan kimsenin kıraatiile aynı hükümde midir? Hangisini dinlemek farzdır?

Değerliâlim Muhammed b. Salih el-Useymîn -Allah’ın ona rahmet etsin- bu soruyaşöyle cevap vermiştir:

“İnsan,banda kayıt yaptığı zaman, (okuması) bitmiş ve(okuma) sevabı ve ecri kapanmıştır. Ancak, o kasetidinlemek suretiyle ondan istifade edildikçe, bu faydalanma dolayısıylaecir almaya devam eder. Dinleme sırasında susma konusuna gelince;(kasetten, radyo veya tv’den okunan Kur’an’ı dinlemek için) susmakgerekmez.

İmamAhmed, A’raf Sûresi’nin:

وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُفَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ [ سورة الأعرافالآية:204]

“Öyle ise, Kur’ânokunduğunda hemen ona kulak verin, susup dinleyin ki merhametolunasınız.” (A’raf Sûresi: 204)

Âyeti ile ilgili olarak şöyledemiştir:

“Bununnamazdaki kıraatle ilgili olduğu konusunda icma’ vardır. Yanibu, imamın arkasında bulunan cemaat içindir. Ama yanıbaşındaKur’an okunuyor ve sen de kendi zikrinle meşgulsen, dinlemen ve susmangerekli değildir.Sonra bu kasetten Kur’an okuyan kimse, içinde tilâvetsecdesi bulunan bir âyet okursa, sen secde mi edeceksin?

Cevap:secde etmen gerekmez.”

Birincisi:

Çünküo kendisi de secde yapmamaktadır.

Özetle:Kasetten okunan Kur’an’ı dinlemek,doğrudan doğruya (bir kişi tarafından canlı olarak) okunanKur’an’ı dinlemekle aynı değildir. Ayrıca (yerinegöre) kasetten dinlendiğindede doğrudan okuyanın dinlenmesinde de susmak gerekmeyebilir. ÇünküAllah Teâlâ’nın:

وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُوَأَنصِتُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ [ سورة الأعرافالآية:204]

“Öyle ise, Kur’ânokunduğunda hemen ona kulak verin, susup dinleyin ki merhametolunasınız.” (A’raf Sûresi: 204)

Âyetinin delâleti konusunda, yukarıdageçtiği üzere:

“Bunun, namazlarda okunan Kur’an için sözkonusu olduğu hususunda icma’ vardır.”

İmam Ahmed İbn Hanbel “Likâ’ât’ül-Babi’l-Meftûh”,s: 118. Soru no: 4.

İkincisi:

Okuyuşunugeliştirmek veya ezberini yenilemek maksadıyla, Kur’an okuyan kimse ilebirlikte (kıraati) tekrar etmek, yapılmasında sakıncaolmayan bir davranıştır.

Nitekimdeğerli âlim Muhammed b. Salih el-Useymîn’e:

“Kasettenkıraat dinlemenin hükmü nedir? A’raf Sûresi: 204. âyetine aykırımıdır?Diye sorulmuş, o da şöyle cevap vermiştir:

“Eğerezberlemek için ise, bunda bir sakınca yoktur.Başka maksatla ise,deriz ki, susmak daha fazîletlidir.”“el-Fetâvâ es-Sülâsiyye”

^[1]

[سورة القيامة الآية: 16-17 ]

“(Peygamber!) Sana vahyedileniunutmamak için tekrarlarken hemen anında ezberlemek için dilinikımıldatma. Çünkü vahyi senin kalbinde toplamak ve onu okutmakbize âit bir iştir.” (Kıyâmet Sûresi: 16-17)

Âyetlerinegelince:

BuradaAllah Teâlâ’nın, Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-’i menettiği şey, Cebrâil -aleyhisselâm- tarafından kendisineöğretilen vahyi ezberleme konusunda acele etmesidir. Yoksa âyette, ezberinitazelemek veya okuyuşunu düzeltmek maksadıyla olması halinde, Kur’anokuyan ile birlikte tekrarlamayı yasaklayacak herhangi bir delil yoktur.

Değerliâlim Muhammed Emin eş-Şenkîtî de -Allah ona rahmet etsin-, Allah Teâlâ’nın:

… وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضَىإِلَيْكَ وَحْيُهُ وَقُل رَّبِّ زِدْنِي عِلْماً

[سورة طه من الآية: 114 ]

“(Ey Peygamber!) Sanavahyedilmesi henüz tamamlanmadan unutma endişesi ile Kur’ân’ı okumadaacele etme ve: Rabbim! Benim ilmimi artır, de!” (Tâ Hâ Sûresi:114).

Âyetiile alakalı olarak şöyle demiştir:

“Cebrail-aleyhisselâm-, Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-’e vahiy getirdiğizaman her âyeti okur ve Rasûlullah-sallallahu aleyhi ve sellem- de Kur’an’ı ezberlemeye olan hassasiyetigereğince onu tekrar ederdi.Bu âyette, Allahu Teâlâ, Peygamberininasıl davranması gerektiği hususunda yönlendirmektedir.Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-’i, Kur’an’ı, Cebrail -aleyhisselâm-ile birlikte ve acele ederek okumaktan men etmiş, aksine Cebrail-aleyhisselâm- okumayı bitirinceye kadar susması ve dinlemesini,sonrada kendisinin okumasını emretmiştir. Zira Allah Teâlâ ezberlemesiiçin Kur’an’ı ona kolaylaştıracaktır.Burada işaretedilen anlamı, Allah Teâlâ, başka âyetlerde deaçıklamıştır.

ÖrneğinKıyâmet Sûresi’nde olduğu gibi:

^[2][ سورة القيامة الآية: 16-19 ]

“(Peygamber!)Sana vahyedileni unutmamak için tekrarlarken hemen anında ezberlemek içindilini kımıldatma. Çünkü vahyi senin kalbinde toplamak ve onuokutmak bize âit bir iştir. O halde biz, Kur’ân’ı okuduğumuzda, sen de onun okunuşunuizle. Ayrıca onu açıklamak da bize âit bir iştir.” (Kıyâmet Sûresi: 16-19)

Buhârî, Sahîh’inde şöyledemektedir:

“Musab. İsmail, Ebu Avâne, Musa b. Âişe, Saîd b. Cübeyr ve İbn-iAbbas -Allah onlardan râzı olsun- yoluyla rivayet ettiğine göre;Allah Teâlâa’nın:

لَاتُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ [ سورة القيامة الآية: 16 ]

“(Peygamber!)Sana vahyedileni unutmamak için tekrarlarken hemen anında ezberlemek içindilini kımıldatma.” (KıyâmetSûresi: 16)

Âyetiyleilgili olarak demiştir ki:

Rasûlullah-sallallahu aleyhi ve sellem-, vahyin korunması hususundakiaşırı hassasiyeti sebebiyle iki dudağını hareketettirirdi.

İbn-iAbbas -Allah ondan ve babasından râzı olsun- dedi ki:

Rasûlullah-sallallahu aleyhi ve sellem-’in hareket ettirdiği gibi, ben desize iki dudağımı hareket ettiriyorum.

Saîdde:

Bende, İbn-i Abbas’ı hareket ettirirken gördüğüm gibi ikidudağımı hareket ettiriyorum, dedi ve ikidudağını hareket ettirdi.

Bundandolayı Allah Teâlâ (Rasûlullah -sallallahualeyhi ve sellem-‘e şu âyetleri indirmiştir)::

^[3] [ سورة القيامة الآية: 16-19 ]

“(Peygamber!)Sana vahyedileni unutmamak için tekrarlarken hemen anında ezberlemek içindilini kımıldatma. Çünkü vahyi senin kalbinde toplamak ve onuokutmak bize âit bir iştir. O halde biz, Kur’ân’ıokuduğumuzda, sen de onun okunuşunu izle. Ayrıca onuaçıklamak da bize âit bir iştir.” (KıyâmetSûresi: 16-19)

Yani,ayrıca onu(n okunmasını sağlamak da) bizimgörevimizdir. Bundan sonra Rasûlullah-sallallahu aleyhi ve sellem-, kendisine Cebrail-aleyhisselâm- geldiğinde onu dinler, Cebrail -aleyhisselâm- gittiğindede, o da(nazil olan âyetleri) onunokuduğu gibi okurdu.“ (Edvâ’ul-Beyân; c: 4, s: 174).

AllahTeâlâ en iyi bilendir.