Vârislerinin almakta oldukları babasının emekli maaşından sadaka-i câriye yaptırmak isteyen kimse

Hamd, yalnızca Allah’adır.

Birincisi:

Ana-babaya iyilik, hayırlı amellerin en
kıymetlisidir. Ölümlerinden sonra onlara iyilikte bulunmak da
ana-babaya yapılan iyiliklerdendir.

إِذاَ ماَتَ اْلإِنْساَنُ
انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثَةٍ: إِلاَّ مِنْ صَدَقَةٍ
جاَرِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صاَلِحٍ يَدْعوُ لَهُ.
[رواه مسلم]

“İnsan
öldüğü zaman, amelinin sevabı kesilir. Ancak (hayrın devamlı
olması ve faydasının kesilmemesi sebebiyle) şu üç
şeyin sevabı kesilmez: Sadaka-i Câriye (müslümanların
yararlanması için bir şeyi Allah rızâsı için vakfetmek
gibi), faydalı ilim (insanlara Allah rızâsı için dînî
ilimleri öğretmek veya bunun için kitap yazmak gibi), kendisine
duâ eden hayırlı evlât (insan vefat ettikten sonra arkasında
kendisine rahmet ve mağfiretle duâ eden birisini
bıraktığı zaman, o evlâdın duâsı, yabancı
bir kimsenin duâsından daha çok kabûle şayandır).”[1]

İmam Nevevî -Allah ondan râzı olsun-
hadisin şerhinde şöyle demiştir:

“Hadisin anlamı şudur:
Ölen kimsenin ameli, onun ölmesiyle birlikte kesilir. Bu üç
şeyin dışında kendisine devamlı sevap
yazılması da kesilir. Çünkü bu üç şeyin devam etmesinin sebebi
kendisidir.Zirâ çocuk, babanın kesbindendir.Aynı şekilde geride
bıraktığı ta’lim ve tasnif (eğitim ve telif) de
böyledir. Yine vakıf demek olan sadaka-i câriye de böyledir.”

Değerli âlim Zekeriyya el-Ensârî -Allah
ona rahmet etsin- bu konuda şöyle demiştir:

“Sadaka-i câriye, -er-Râfiî’nin de
dediği gibi-, âlimler tarafından vakfa yorumlanır.”[2]

Dolayısıyla Sadaka-i câriye
olabilmesi için, faydasının müslümanların fakirlerine veya
mücâhitlerine veyahut da ilim talebelerine geri dönen bir vakıf
olması gerekir. Yoksa sadaka-i câriye, sadece bir malı tasadduk etmekle
olmaz.

Bu konuda (129195) nolu sorunun cevabına bakabilirsiniz.

İkincisi:

Bir evlât, anne ve babasının vefâtından sonra onlar
adına sadaka verirse, Allah Teâlâ’nın lütuf ve ihsanıyla bu
sadakanın sevâbı onlara ulaşır.

Nitekim
Âişe’den -Allah ondan râzı olsun- rivâyet olunduğuna
göre bir adam, Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem-‘e gelerek
şöyle dedi:

إِنَّ أُمِّيَ افْتُلِتَتْ
نَفْسُهَا، وَإِنِّي أَظُنُّهَا لَوْ تَكَلَّمَتْ تَصَدَّقَتْ، فَهَلْ لَهَا
أَجْرٌ إِنْ تَصَدَّقْتُ عَنْهَا؟ قَالَ: نَعَمْ. [رواه البخاري ومسلم]

“Annem
ansızın vefat etti. Eğer konuşmaya fırsat
bulsaydı, tasaddukta bulunurdu. Onun için sadaka
versem, ona ecir var mıdır? Diye sordu.

Bunun üzerine
Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- şöyle buyurdu:

-Evet (onun için
ecir vardır).”[3]

Aynı şekilde bir kimse, dedesinin veya ninesinin veyahut da
müslümanlardan başka bir kimse adına sadaka verirse (tasadduk
ederse), sevâbı ona ulaşır.

İmam Nevevî -Allah ondan râzı olsun-
hadisin şerhinde şöyle demiştir:

“Bu hadis, ölen kimse adına
verilen sadakanın, ona fayda vereceğine ve sevâbını ona
ulaştıracağına delâlet etmektedir. Bu konuda İslâm
âlimlerinin de icmâ’ı (sözbirliği) vardır.”

Üçüncüsü:

Babanızın vefâtından sonra
annenize, erkek kardeşinize ve kız kardeşinize verilen emekli
maaşına gelince, bu, onların malı sayılır.
Artık babanızın malı sayılmaz. Bu sebeple sorunuzda
belirttiğiniz maaşın kendilerine verildiği kişilerin
(anneniz, erkek ve kız kardeşinizin) hakları olduğu için
onların izni olmadan bu parayı harcamanız câiz değildir.

Nitekim Abdullah b. Mes’ud’dan -Allah ondan
râzı olsun- rivâyet olunduğuna göre, Nebi -sallallahu aleyhi ve
sellem- şöyle buyurmuştur:

أَيُّكُمْ مَالُ وَارِثِهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ
مَالِهِ؟ قَالُوا : يَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا مِنَّا أَحَدٌ إِلَّا مَالُهُ أَحَبُّ
إِلَيْهِ. قَالَ: فَإِنَّ مَالَهُ مَا قَدَّمَ، وَمَالُ وَارِثِهِ مَا أَخَّرَ.
[رواه البخاري]

“Hanginizin
vârisinin malı, ona kendi malından daha sevimlidir?

Sahâbe -Allah onlardan râzı olsun-:

-Ey Allah’ın elçisi! Bizden kendi malı,
vârisinin malından daha sevimli (kıymetli) olmayan
kimse yoktur, dediler.

Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- buyurdu ki:

-Onun (sizden birinizin) malı hayattayken
(hayır yollarına) harcadığıdır. Vârisin
malı ise, (ölünceye kadar hayır yoluna harcamayıp)
geriye bıraktığıdır.”[4]

Hâfız İbn-i Hacer -Allah ona rahmet etsin-
hadisin şerhinde şöyle demiştir:

“Yani insanın geride
bıraktığı mal, hâlihazırda kendisine nisbet
edilmiş olsa bile, vefâtından sonra vârisine intikal etmesiyle
birlikte vârise nisbet edilir onun malı sayılır). Malın,
hayatta iken sahibine nisbet edilmesi hakikidir. Malın, vâris
bırakanın (ölenin) hayatta iken, vârise nisbet edilmesi
mecâzîdir. Malın, sahibinin vefâtından sonra vârise nisbet edilmesi
ise hakikidir.

İbn-i Battal ve başkaları şöyle
demişlerdir:

Bu hadis, sahibinin âhirette sevâbından
faydalanabilmesi için malın, takdim edilmesi mümkün olan hayır
yollarına harcanması gerektiğine teşvik etmektedir.
Çünkü vâris bırakanın (ölenin) geride bıraktığı
her şey, artık vârisin mülkü olur.”

Sözün özü; soruda belirttiğiniz
kişilerin (anneniz, erkek ve kız kardeşinizin) izni olmadan
babanızın adına sadaka vermeniz veya başka bir şekilde
bu aylıktan bir şey harcamanız câiz değildir. Eğer
onlar buna izin verirlerse, bu takdirde babanızın adına sadaka
vermeniz câiz olur. İzin vermezlerse, câiz değildir. Ayrıca
sizin onları bu gibi bir şeye zorlamanız veya istemedikleri bir
şeye katlanmalarına çalışmanız da câiz değildir.

Bu konuda (12650), (10507) ve
(114837) nolu soruların cevaplarına bakabilirsiniz.

Allah Teâlâ en iyi
bilendir.

[1] Müslim;
hadis no:1631

[2] “Esnâ el-Metâlib”, c: 2, s:
4457

[3] Buhârî, hadis
no:1388. Müslim, hadis no: 1004

[4]
Buhârî, hadis no: 6442